İYİ DE NEDEN? (KUZEY MAKEDONYA)
Herkese merhabalar, bugünkü yazımda biraz Kuzey Makedonya’dan bahsedeceğim. Evet yanlış duymadınız. Herkesin bildiği bir ülke, gittiğinizde bolca Osmanlı mimarisi görebileceğiniz, 80.000’den fazla türkün yaşadığı, kültürümüzün yakın olduğu bir balkan ülkesi. Peki daha önce hiç merak ettiniz mi neden ‘’Kuzey’’ Makedonya? Dilerseniz öncelikle biraz Kuzey Makedonya’dan ve Yugoslavya’dan ayrılıp bağımsızlık kazandığı yıllarında bahsedelim.
Kuzey Makedonya, Balkanlar’da denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Kuzeyde Sırbistan ve Kosova, batıda Arnavutluk, güneyde Yunanistan, doğuda Bulgaristan ile komşudur. Nüfusu yaklaşık 2 milyondur. Ülkedeki en büyük etnik grup Güney slavlarına dahil olan Makedonlardır. Arnavutlar nüfusun %25’ini oluşturmaktadır ve en büyük azınlık gruptur.
Şu anki Kuzey Makedonya, 1945’te kurulan Yugoslavya’nın kurucu devletlerinde biri olmuştur. 1991 yılında ise özerk cumhuriyet Kuzey Makedonya, Yugoslavya Sosyalist Federatif Cumhuriyeti’nin iç savaşlara girdiği dönemde barışçıl bir şekilde ayrılarak bağımsızlığını ilan etmiştir. Kısa ad olarak hâlen resmî olmayan kaynaklarda kullanılmakta olan ‘’Makedonya’’ adını kullanmaya başladı. BM tarafından 1993 yılında tanınan ülke, Yunanistan’ın itirazı sonucu BM’e ‘’Makedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti’’(EYMC) (Makedonca: Поранешна Југословенска Република Македонија (ПЈРМ)) adıyla üye olabildi.
Türkiye, Makedonya Cumhuriyeti’nin bağımsızlık ilanıyla beraber ülkeyi kendi ismi ile tanımıştır. Nitekim bu sebeple Makedonya’yı Eski Yugoslav Cumhuriyeti Makedonya ismiyle (FYROM) tanıyan NATO teşkilatına ait ve içinde Makedonya geçen tüm belgelerde metinde “FYROM” kısaltması geçerken belgenin sonundaki bir dipnotta Türkiye’nin ve diğer NATO üyeleri ABD, Arnavutluk, Bulgaristan, Estonya, Hırvatistan, İsveç, İzlanda, Kanada, Litvanya, Macaristan, Norveç, Polonya, Romanya ve Slovakya ile birlikte Makedonya’yı anayasal ismi ile tanıdığı ayrıca belirtilmiştir.
İSİM SORUNU NEDİR? (PRESPA ANLAŞMASI)
1991'deki Yugoslavya’nın dağılmasının ardından Balkanlar’da kurulan devletlerden biri olan Makedonya’nın Anayasasında bulunan ülkenin ismi ve bayrağının belirlendiği 3. ve 49. maddelere karşı itirazda bulunarak, bu maddelerin kendi ülkesine yönelik yayılmacı politikalar ve iddialar içerdiğini ileri sürmüştür. Yunanistan’ın kendi ülkesinin kuzey bölümünü Makedonya olarak isimlendirilmesi ve bu bölgelerde yaşayan Makedon azınlığın kışkırtılması tehlikesine karşın ülkenin Makedonya ismini kullanmasına karşı çıkmıştır. Yunanistan, kuzey komşusunun isim ve sembol seçimiyle ülkesel egemenliğini sorguladığını ve kendisine karşı kültürel bir iddiada bulunduğunu ve Makedonya’nın kendisini Büyük İskender’in varisi olarak gördüğünü öne sürmüştür.
Ülkenin ilk bayrağında on altı ışını bulunan Vergina Güneşi’nin kullanılması aynı zamanda ülkenin başkenti Üsküp’e İskender’in büyük atlı heykelinin inşa edilmesi Yunanistan tarafından “kültürel hırsızlık” olarak kabul edilmiştir. Aynı dönemde Yunanistan, Üsküp’teki havaalanının isminin “Büyük İskender Uluslararası Havalimanı” olarak yeniden adlandırılmasından, Makedon parası üzerine Selanik Kulesi’nin basılmasından ve 2006 yılında Başbakan Nikola Gruevski’nin yaptığı bir toplantıda geniş Makedonya haritasının kullanılmasından da rahatsızlık duymuştur.
Yunanistan’ın Makedonya’nın isminden dolayı ülkenin bağımsızlığını tanımama kararı nedeniyle Makedonya uluslararası örgütlere katılmakta sorunlarla karşılaşmıştır. Yunanistan’ın Makedonya’ya uyguladığı ekonomik ve siyasi ambargo Avrupa Birliği Komisyonu tarafından Avrupa Adalet Divanı’na şikayet edilmiştir. Bosna Savaşı’nın ardından balkanlarda oluşan yeni politikalar ve çevre ülkelerin baskısı nedeniyle Yunanistan, Makedonya politikasını yumuşatmaya gitmiştir. 1995 yılında her iki ülke de BM gözetiminde Geçici Uzlaşı dönemine geçmiştir. Bu uzlaşı kapsamında Makedonya, bayrağında bulunan Vergina Güneşi’ni kaldırmayı kabul etmiş, Yunanistan ise ülkeyi “Makedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti” olarak tanıyarak ülkenin uluslararası örgütlere katılmasına artık karşı çıkmayacağını belirtmiştir.
Bu uzlaşmaya rağmen Makedonya’nın isimlendirme problemi çözülmemiştir. Bu nedenle Yunanistan, 2004 yılında Makedonya’nın NATO ve AB müzakerelerini veto etmiştir. NATO’nun 2008 Bükreş Zirvesi’nde isimlendirme probleminin çözülmesi durumunda müzakerelere başlanacağı belirtilmiştir. 17 Haziran 2018 tarihinde iki ülke arasında imzalanan ve 12 Şubat 2019 tarihinde yürürlüğe giren Prespa Anlaşması sonucunda Makedonya ismini Kuzey Makedonya olarak değiştirmiştir(Anlaşma Prespa Gölü’nün yanında imzalandığı için bu isimle adlandırılmaktadır). Bunun sonucunda Yunanistan, Kuzey Makedonya’nın AB ve NATO üyelik süreçlerinin önüne koyduğu engeli kaldırmıştır. Kuzey Makedonya ile Haziran 2019 tarihinde başlayan NATO üyeliği müzakerelerinin tamamlanması sonucunda 27 Mart 2020 tarihinde Kuzey Makedonya, NATO’nun 30. üyesi olmuştur. 25 Mart 2020 tarihinde ise, AB Genel İşler Konseyi’nde Kuzey Makedonya ile katılım müzakerelerine başlanması kararı alınmıştır.
